بزرگان و مشاهیر کورد

🌐شاعر بزرگ کورد:نالی🌐

(۱۷۹۵–۱۸۵۵) با نام کامل ملا خدر شاویسی میکایلی همه‌چیزدان، شاعر، ریاضی‌دان، حقوقدان، مترجم و زبان شناس کرد است. وی در قریه خاک و خول در شهرزور به دنیا آمد و پس از مطالعه قرآن و صرف و نحو در شهرزور، به قصد تحصیل علم به مهاباد، سنندج و حلبچه رفت.

شناسنامه نالی:

نام اصلی: خدر شاویسی مکائیلی

زمینهٔ کاری: شعر، فلسفه و عرفان

زادروز :۱۷۹۵

حدود: ۱۷۹۵ تا ۱۷۹۷

قریه: خاک و خول نزدیک سلیمانیه

مرگ: ۱۸۵۰استانبول

ملیت: کردستانی

جایگاه خاکسپاری: قبرستان ابوایوب انصاری

در زمان حکومت بابانها

رویدادهای مهم: یورش عثمانی به حکومت بابان‌ها در سلیمانیه

بنیانگذار: غزلسرایی سورانی

پیشه: شاعر

دیوان سروده‌ها : دیوان نالی

تخلص: نالی

دلیل سرشناسی: غزل‌سرایی کردی

اثرگذاشته بر : محوی، حاجی قادر کویی، ناری، قانع، وفایی

زندگی :

وی در روستای خاک و خول در نزدیکی سلیمانیه به دنیا آمده است.پس از حمله ترکان عثمانی به سلیمانیه و پایان دادن به حکومت بابانها نالی از سلیمانیه به شام می‌رود و از آنجا قصیده‌ای بلند همچون نامه برای سالم شاعر کرد اهل سلیمانیه می‌فرستد و از او احوال شهر و دیارش را جویا می‌شود. سالم هم در قصیده‌ای جواب او را می‌دهد. این دو قصیده از نمونه‌های ماندگار مکاتبه در ادبیات کردی هستند .

نقش نالی در ادبیات کردی:

نالی در ادبیات کردی به غزلهای عاشقانه اش شناخته شده است. نقش وی از آن نظر در تاریخ ادبیات کردی برجسته است که از اولین کسانی بود که به گویش سورانی شعر سرود و پس از وی شعرای بسیاری چون کردی، سالم (شاعر) و حاجی قادر کویی، محوی، وفایی، ناری (شاعر)، حریقی و قانع به شعر سورانی روی آوردند.

اشعار نالی:

عمده اشعار نالی به زبان کردی و در قالب غزل هستند ولی از وی اشعاری به زبان‌های فارسی، عربی و ترکی هم به جا مانده است.

نمونه شعر فارسی نالی:

ابروان تو طبیبان دل افگارانند

هر دو پیوسته ازآن بر سر بیمارانند

گنج رخسار تو دیدن نبود زهره مرا

که ز زلف تو برو خفته سیه مارانند

ما هزاران، ز غمت خسته و ناکام، ولی

کامیاب از گل روی تو خس و خارانند

بر سر کوی خود از گریه مکن منع مرا

زانکه گلهای چمن منتظر بارانند

نرگسان تو که خواب همه عالم بردند

خفتگانند، ولی رهزن بیدارانند

«نالیا» از چه سگانش همه شب نالانند

که نه آن شیفتگان نیز، جگر خوارانند

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در تلگرام با ما باشید:kurdariya@

👌شاعران ملی را بشناسید و بشناسانید✔️

📘ایرج گنج‌بخش📗

(۱۳۲۰ در روستای بلوردی در شهرستان هرسین در استان کرمانشاه. پزشک برجستهٔ ایرانی و جراح قلب و عروق است.

ایرج گنج‌بخش:

زادروز: ۱۵ آبان ۱۳۲۰ (۷۵ سال)

کرمانشاه

ملیت: ایرانی

پیشه: پزشک

ایرج گنج‌بخش در سال ۱۳۲۰ در روستای بلوردی در بخش بیستون از توابع شهرستان هرسین در استان کرمانشاه به دنیا آمد. وی اولین فرد غیر فرانسوی است که در طول تاریخ مدال افتخار فرانسه را دریافت کرده‌است. او که ریاست بخش جراحی قلب وتوراکس بیمارستان "پیتیه سل پتریر Pitié salpêtrière" پاریس را نیز تا سال ۲۰۰۸ میلادی عهده داشت با عمل قلب ژاک شیراک سلامتی را به وی بازگرداند. وی به گفته خود بین ۱۵٬۰۰۰ تا ۲۰٬۰۰۰ عمل جراحی قلب باز انجام داده است. ایرج گنج‌بخش بخش تحصیلات ابتدایی خود را در شهر کرمانشاه و مقدماتی خود را در مدرسه رازی تهران به پایان رساند و پس از آن برای ادامه تحصیل در رشته پزشکی عازم فرانسه شد در پاریس اقامت گزید.

جوایز :

برنده لوح تقدیر ابن‌سینا در سال ۱۳۸۵.

مدال افتخار کشور فرانسه.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

کانال ما در تلگرام: @kurdariya

Https://t.me/kurdariya

🌼🌺☘🌺🌼🌷🍁🌺🌻🌹🍀

🌷🌷شیخ محمود برزنجی🌷🌷

(به کردی: شێخ مه‌حموود به‌رزنجی) یا محمود برزنجی (۱۸۸۱ سلیمانیه –۹ اکتبر ۱۹۵۶ بغداد) ملقب به «ملک» و مشهور به «نه‌مِر»، فرزند شیخ سعید بن محمود نودهی از سادات برزنجه و رؤسای عشایر کرد در محله کانیسکان شهر سلیمانیه به دنیا آمد. مادرش آمنه نام داشت و از خانوادهٔ شیخ بابا رسول برزنجی بود. برزنجی دروس دینی و قرآن را نزد زیور افندی آموخت و به آموزش زبانهای فارسی و عربی و ترکی می‌پرداخت.

پدرش شیخ سعید به دلیل قدرت و محبوبیتش مورد توجه عبدالحمید دوم بود که دو بار از سوی او به استانبول دعوت شد. در سفر دوم، محمود برزنجی نیز پدر را همراهی می‌کرد و در این سفر بود که سلطان عبدالحمید کلید و رمز تلگراف با خودش را به شیخ سعید اهدا کرد. نفوذ شیخ سعید در دستگاه عثمانی موجب ترس حکمداران موصل و حزب اتحاد و ترقی شد که با توطئه آنها موجب کشته‌شدن شیخ سعید و چندی از نزدیکان و احمد پسرش در دوم شوال ۱۳۲۶ ه.ق. در موصل شد.

دولت عثمانی :

محمود برزنجی پس از واقعهٔ موصل بنا به درخواست مردم در جای شیخ سعید پدرش نشست و از ابتدا گروه زیادی از مردم به او پیوستند. در این دوران، کاردانی و نفوذ دینی برزنجی موجب جلب توجه و حمایت اکثر عشایر کرد شد، تا آنکه جنگ اول جهانی (۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ میلادی) درگرفت. در سال ۱۹۱۵ نیروهای چند ملیّتی بریتانیا به قصد اشغال خاک عراق، در فاو و بصره پیاده شدند و به طرف شمال پیشروی کردند. دولت عثمانی لشکری به مقابله ایشان فرستاد و از شیخ محمود هم طلب کمک کرد. برزنجی در مدت کوتاهی، نیرویی شامل ۱۸۰۰ سوار و ۳۰۰ پیاده را آورد و در منطقه «شعیبه» به نیروهای عثمانی پیوست. جنگ شعیبه هشت ماه طول کشید. در این نبرد لشکر عثمانی شکست خورد و ناچار به عقب‌نشینی شد.

جنگ شیخ با قزاق‌ها :

حملهٔ روسها به شهرهای مریوان و پینجوین با تصرف خانقین و روانداز که قزاقها قصد تصرف سلیمانیه را داشتند. شیخ محمود که تازه به سلمانیه برگشته بود - بی درنگ مهیای جنگ شد و لشکرش را به حدود مریوان و پینجوین رساند. روس ها صفوت بیگ حاکم پیشین سلمانیه و از اعضای حزب اتحاد و ترقی که به لنینگراد گریخته بود، مأمور کردند با برزنجی وارد مذاکره شود و او را از کمک به عثمانی‌ها منصرف کند. در آن صورت دولت روسیه از استقلال کردهای تحت فرمان دولت عثمانی حمایت خواهد کرد. شیخ محمود نخستین شرط برای مذاکره با ایشان را دست کشیدن‌شان از تجاوز و جبران خسارات وارد شده بر مردم عنوان می‌کند. این پاسخ به روس ها برخورد و از سر خشم و غرور هجومی تازه را به سوی جنوب و غرب آغاز کردند. شیخ محمود در مقابل روس‌ها ایستادند. ارتش عثمانی پس از این پیروزی، به غارت اموال مردم پرداختند و چون برخی از سران عشایر مقاومت کردند، ایشان را دستگیر کرده، قصد اعدامشان را داشتند. برزنجی سپس به سلیمانیه برگشت و اعلام کرد تحت فرمان دولت عثمانی نیستیم.

درگذشت شیخ:

شیخ محمد دعویِ صلح داشت و برای این در ۱۹۳۲ به جنوب عراق تبعید شد، او در ۱۹۴۱ توانست به روستای مادریِ خود دارکلی بازگردد و تا پایان عمر آنجا بود. برزنجی نهایتاً در نهم اکتبر ۱۹۵۶ / هفدهم ۱۳۳۵ در سلیمانیه درگذشت و در کنار جدش شیح احمد در مسجد جامع (به کردی: مزگه وتی گه وره) دفن شد. از محمود برزنجی بین مردم کرد و سلیمانیه به‌عنوان نماد یک قهرمان و رهبری شجاع که علیه قیومیت بریتانیا و برای استقلال تلاش بسیار کرد تا به امروز یاد می‌شود. او برای بسیاری از رهبران کرد نماد یک پیشرو است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

بپیوندیدبه: @kurdariya

🌷در تلگرام با ما باشید🌷

🔖شیخ سعید پیران و قیامش

(متولد ۱۸۶۵ ارزروم- مرگ ۱۹۲۵ دیاربکر) شیخ نقشبندی و رهبر و شورشگر کرد بود. در سال ۱۹۲۵ در کردستان ترکیه شورش شیخ سعید آغاز شد.

شورش شیخ سعید پیران شورشی است که در سال ۱۹۲۵ در کردستان ترکیه از سوی کردها برای حفظ #حقوق ملی خویش که از سوی #آتاتورک انکار می‌شد، درگرفت. شیخ سعید پیران رهبر قیام بزرگ کردها علیه آتاتورک بود که در تاریخ کردها به شورش شیخ سعید مشهور است. مرکز این شورش در منطقه #پیران (ترکیه) در اطراف شهر دیاربکر در کردستان ترکیه بود.

در برابر ظلم و اجحاف کمالیستها، شیخ سعید پیر در روز ۱۳ مارس ۱۹۲۵ قد علم کرد و دست رد به سینه این ستم و ویرانکاری‌ها زد. شهر به شهر کردستان را از سلطه کمالیستها آزاد کرد و به شهر #دیاربکر حمله کرد و به مدت ۲ ماه این شهر را تحت محاصره قرار داد. بعد از مقاومتی شدید و مدید که از طرف لشکر ترکیه ابراز شد معلوم شد که شهر دیاربکر سقوط شدنی نیست. بعد از این سران جنبش قرار داند که عقب‌نشینی بکنند و جنگندگان کرد موج به موج به سوی کردستان #عراق و کردستان #سوریه روانه شدند. رهبر این جنبش شیخ سعید و ۴۹ تن از همقطارانش برای اینکه در معرض دیدگاه دشمن قرار نگیرند روزها خود را قایم می‌کردند و شبها به راه می‌افتادند. هدف از این عملیات جنگ #پارتیزانی و غیرنظامی بود. عاقبت به خاطر یک #خیانت که از طرف یکی از رئیسان قبیله سر داد، شیخ سعید وهمقطارانش دستگیر شدند. در روز ۱۰ می ۱۹۲۵ دستگیرشدگان به دادگاه مستقل شرق تحویل دادند. دستگیرشدگان به مدت ۵۰ روز در زندان به سر بردند و عاقبت در روز ۲۸ ژوئن شیخ سعید و ۴۸ تن از همقطارانش به جرم خیانت به دولت و بازگشت به خلافت و ارتجاعی به #اعدام محکوم شدند. ۲۸ نفر در همان روز اعدام شدند و بقیه محکومین همراه شیخ عید روز بعد در ۲۹ ژوئن در شهر #دیاربکر اعدام شدند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

kurdariya@ 👈

🌼نشر با شما عزیزان🌸